Döküntülü hastalıklar daha çok çocuklarda görülmekte olup çocuk doktorları ile dermatologlar arasındaki en sık hastalık danışma nedenidir.

Ondokuzuncu yüzyılda çocukluk dönemi döküntülü hastalıkları 1. 2. 3. 4. 5. 6. Hastalık şeklinde tanımlanıyordu. 1. Kızamık, 2. Kızıl, 3. Kızamıkçık, 4. Filatov-Dukes hastalığı, 5. Hastalık (Eritema enfeksiyozum) 6. Hastalık (Roseola infantum) olduğu sonradan tarif edildi.

VİRAL DÖKÜNTÜLÜ HASTALIKLAR

  • Döküntülü hastalıkların en sık nedeni
  • Hastayı ve de salgınlar yaparak toplumu etkilerler
  • Gebe veya bağışıklık sistemi baskı altında olan kişilerle temas açısından çok önemli
  • Kendine özgü bir kliniğe sahipler

Deride kızarıklık şeklinde gözlenen ve kendine has tanınabilir özellikleri olan viral döküntülü hastalıklar Kızamık, Kızamıkçık, 5. Hastalık (Eritema infeksiyozum), 6. Hastalık (Rozeola infantum), Enfeksiyöz mononükleoz (Öpücük hastalığı)

Kızamık (measles, rubeola, 1.hastalık) Etken: Paramiksovirüs ailesinden RNA virüsü Bulaşma: öksürme hapşırma veya konuşma sırasında etrafa saçılan damlacıklar yoluyla veya konjunktivaya temas ile. 5-10 yaş arasında sık görülürdü. Bulaştırıcılık dönemi; döküntü öncesinde 2-4 gün ve döküntü başladıktan sonra 4 gün. kuluçka süresi: 10-12 gün. Düşük- orta dereceli ateş, kuru öksürük, burun akıntısı, konjunktivit-fotofobi, yanak içlerinde Koplik lekeleri ile başlar ve 2-4 günde tipik döküntü ve yüksek ateş ile devam eder.

Komplikasyonları; Otitis media, diyare, Zatürre (en çok ölüm nedeni). Ensefalit, SSPE (Subakut Sklerozan Panensefalit)

Korunma; Aktif bağışıklama: (Canlı kızamık aşısı) KKK olarak 1 yaşında ve 48. Ayda Temas sonrası ilk 72 saat içinde yapılırsa koruyucu

Pasif bağışıklama:   (İmmunglobulin) Temastan sonraki ilk 6 gün içinde verilirse koruyucu Gebeler ve immün yetmezliği olanlara verilmesi gerekiyor.

Tedavi; Bildirimi zorunlu bir hastalıktır. Hastanın izolasyonu ve semptomatik tedavi. Oral Vitamin A: 6 ay-1 yıl: 100000 IU 1 yaş üzerinde 200000IU Sekonder enfeksiyon varlığında antibiyotik tedavisi.

Kızamıkçık (Rubella, 2. hastalık, Almankızamığı, 3 günlük kızamık) Etken: Rubella virüsü  Bulaşma: Damlacık yoluyla. Çocuk yaş grubunda görülme sıklığı düşük. Görünür bulgunun izlenmediği (asemptomatik) enfeksiyon sıktır (%50)

Bulaştırıcılık dönemi; döküntü öncesinde 5-7gün ve sonrasında 3-5 gün Kuluçka süresi: 15-21 gün.

Asıl Hastalık başlama öncesi evre: erişkinlerde belirgin. Hafif ateş, ağrısız lenf bezi büyümeleri (döküntüden bir gün önce, özellikle ense kökünde, boyun arkasında LAP Tespih dizilimi gibi;

Theodor fenomoni).   Kızamıktan daha hafif deriden kabarık olmayan birleşme özelliği olmayan pembe kırmızı döküntüler. 3 günde hızla kaybolur Birleşme eğilimi göstermez. Genelde kaşıntılıdır.

Forchheimer lekeleri: Yumuşak damak ve küçük dil üzerinde toplu iğne başı büyüklüğünde kızarıklık ve kanama odakçıkları.

Komplikasyonları Artralji ya da artrit, Trombositopenik purpura (burun kanaması, mide kanaması, idrardan kan gelmesi; hematüri, cilt altı kanamaları; purpura) Ensefalit Nörit Erkeklerde yumurtalık iltihabı ve kısırlık; Orşit

Konjenital rubella sendromu: anne karnındaki bebekte hastalık ve sakat doğum, Katarakt, sağırlık, kalp anomaliler, mikrosefali.

Tedavi ve korunma Bildirimi zorunlu bir hastalık. İlaç tedavisi yok. Semptomatik tedavi Korunma:   Aşılama (1.yaş ve 4. yaş ve gebelik öncesi )   Gebelik öncesi tarama ve gerekirse aşılama. Gebelik için 1 ay beklenmeli.

Eritema infeksiyozum; 5. Hastalık Etken: Parvovirüs B19 Özellikle okul çocuklarında görülür. Bulaşma: Solunum yolu, kan transfüzyonu ve anneden bebeğe bulaşır. İnkübasyon süresi: 1-2 hafta Prodromal dönemi olmadan yüzde ani döküntü ile başlar (Tokat yemiş çocuk sendromu) Döküntü başladığında bulaştırıcılık kaybolur. Döküntü evreleri: 1.Evre: Tokat atılmış yüz (nazal, göz çevresi (periorbital) ve ağız çevresi (perioral) bölgede döküntü yok 2. Evre: Genelde kol arkası ve bacakların önü (ekstremitelerin ekstansör yüzlerinde) kırmızımsı (eritematöz), deriden kabarıklık oluşturmayan (maküler) döküntü. 3. Evre: Solarken dantelimsi bir görünüm oluşur. Döküntü 4 hafta alevlenme ve sönme ile sürebilir. Çocuklarda ateş izlenmez, genel durumları iyidir.Erişkinlerde genellikle döküntü olmadan iki taraflı eklem ilihabı ve ağrısı (simetrik artrit)  ile seyreder. Orak hücre anemisi gibi durumlarda kemik iliği yetmezliği (aplastik krizler) görülebilir.

Tedavi; Çocukların genel durumları iyi olduğu için tedaviye gerek yok Döküntü oluşan çocuklar okula gidebilir. Eklen şişliği ve ağrıları için (Artrit için) aspirin türü ilaçlar (NSAİD), kemik iliği yetmezliği (Aplastik kriz) için kan verilir (eritrosit transfüzyonu) Damar içi İmmunoglobulin (IVIG); kansızlığı (Anemisi) olan immün yetmezlikli hastalarda. Gebelikte bebekte ciddi anemi, kalp yetmezliği, hidrops fetalis ve ölümlere yol açabilir.

Altıncı hastalık (Rozeola infantum) Etken: insan uçuk virusları (Human Herpes Viruslar, HHV) tip 6 ve 7. En sık 2 yaş altı süt çocuklarında görülür. Kuluçka (İnkübasyon) süresi: 5-15 gün. Belirti vermeyen (Subklinik) enfeksiyon sık. 2-5 gün süren çok yüksek ateşin ve ateşe bağlı havale (Febril konvülziyon); sık (% 10). Ateşin 4. günde ani düşmesiyle deriden kabarık kırmızı kabarcıklar şeklinde (makülopapüler) döküntü ortaya çıkar. Bu döküntü gövdede başlar, boyuna, kol ve bacaklara (üst ve alt ekstremitelere) yayılır. 1-2 günde solar. Diğer bulgular; Göz kapaklarıda ödem. lenf bezibüyümeleri (Servikal LAP) Öksürük beyin iltihabı (Ensefalit), menenjit, orta kulak iltihabı (Otitis media). İdrardan kan olması (Hematüri).

Tedavi: Destekleyici (Semptomatik) tedavi. İzolasyona gerek yok…4 yaşa kadar çoğu çocuk hastalığı geçirmiş oluyor (seropozitif)

Enfeksiyöz mononükleoz EMN (Öpücük hastalığı veya glandüler ateş)

Etkenler: En sık (%85) Epstain-Barr virüsü (EBV) ve Citomegalo virüs (CMV), Toksoplazma, adenovirüs, kızamıkçık virüsü, hepatit A ve HIV virüsleri.    Bütün yaş gruplarında görülebilir. ,Kuluçka veya İnkübasyon süresi: 4-8 hafta. Hiçbir bulgu göstermeyen (Asemptomatik) enfeksiyondan ölüme kadar gidebilen tablolara yol açabilir. 1-5 gün süren pembe renkli yaygın deriden kabarık kırmızı kabarcıklar şeklinde (makülopapüler) döküntü, avuç içlerinde (palmar) eritem, göz çevresinde (periorbital) ödem, halsizlik, ateş, lenf bezlerinin yaygın olarak büyümesi (generalize LAP), üzeri irinle kaplı boğaz iltihabı (eksüdatif faranjit), baş ağrısı, karaciğer dalak büyümesi (HSM), sarılık, eklem şişliği ve ağrısı (artrit) görülebilir. Boğaz ağrısı için verilen Ampisilin-penisilin sonrası 7-10 gün kalabilen makülopapüler döküntü sık (%80). klinik ve laboratuvar.

Tedavi: Destekleyici tedavi uygulanır

Kendine has özellikleri olan deride kızarıklık kabarıklık ve su dolu kabarcıklar (Papüloveziküler döküntü) ile seyreden hastalıklar Suçiçeği, Enterovirüslerin neden olduğu döküntülü hastalıklar (el-ayak-ağız hastalığı, herpangina)

Suçiçeği; Etken Varisella Zoster Virusu (VZV). Çok bulaşıcıdır. Hava yoluyla yayılan ve solunumla alınan damlacıklar veya doğrudan temasla bulaşır. Saçlı deriden itibaren tüm vücutta, her bir lezyon kızarıklık şeklinde başlar bilahare şişlik oluşur ilerleyen saatlerde içi sıvı dolu lezyonlara dönüşür. Her yaştan lezyon aynı anda tüm vücutta ve mukozalarda  bulunur. Genellikle kendini sınırlayan selim bir hastalıktır. Ölümcül de olabilir. Hastaneye  en sık yatış gerektiren komplikasyonlar deri-yumuşak doku enfeksiyonları, sepsis, pnömoni kemik-eklem enfeksiyonları, ve kan pıhtılaşmasını temin eden hücrelerde azalma (trombositopeni).  Aşı ve antiviral tedavilerle komplikasyonların azaltılması sağlanmaktadır. Ülkemizde 25.01.2013 tarihinden itibaren suçiçeği aşısı 12 aylıkken tek doz şeklinde ulusal aşı takvimine girdi.

Zona zozter (gece Yanığı); Suçiçeğine neden olan virus yıllarca omurilik boyunca sinir köklerinde saklı kalır ve ileri yaş (immün sisteminin yaşlanma nedeniyle giderek zayıflaması) kanserler, HIV enfeksiyonu, bağışıklığı değiştiren (immünomodülatör) tedavilerin alımı, organ nakli, otoimmün hastalıklar gibi nedenlerle vücut savunma sisteminin zayıflaması ile genellikle 50 yaştan sonra tekrar güç kazanarak yeniden hastalığa neden olur. Bu seferki hastalık suçiçeğinden farklıdır. Virüsün uyandığı sinir sahasında (sıklıkla gövdede) önce kızarıklık sonra içi sıvı dolu çok ağrılı kesecikler şeklinde bir hastalık ortaya çıkar.

Tedavi; herpes zoster–zona; Sağlıklı çocuklarda destek tedavileri yeterli. Risk gruplarına ağızdan asiklovir tedavisi, bağışıklığı baskılanmış çocuklarda; hastaneye yatırılarak iv asiklovir tedavi verilmeli.

El-ayak-ağız hastalığı; Enterovirüslerin neden olduğu döküntülü hastalıklar. En sık etken: Coxsachievirüsler. 10 yaş altı çocuklarda sık. Kuluçka (İnkübasyon) süresi: 2-18 gün. Hastalığın başlangıcındaki hafif dönem (Prodromal dönem): 12-24 saat süreli hafif ateş, halsizlik, karın ağrısı, boğaz ağrısı peşinden 2-3 gün sonra önce ağız içinde (oral mukozada), özellikle yanak içlerinde, dilde içi su dolu kabarcıklar (veziküller) ve yüzeyel ağız yaraları (ülserler). Oral mukoza lezyonları ile birlikte veya kısa süre sonra deri çizgilerine paralel özellikle avuç içi ve ayak tabanında kırmızı kabarıklıklar ve içi irin dolu kabarcıklar (eritemli papül ve veziküller) ortaya çıkar. Lezyon sayısı 100 ü bulabilir. 1 hafta içinde iz bırakmadan (sekelsiz) iyileşir. Viral yayılımı azaltmak için ellerin sık yıkanması ve veziküllerin patlatılmaması önerilir.

Herpangina (enteroviral veziküler faranjit) Etken: Coxsackievirüsler, ekovirüsler, adenovirüsler. 1-7 yaş arası çocuklarda sık görülür. Kuluçka (İnkübasyon) süresi: 2-9 gün (yüksek ateş, boğaz ağrısı, bulantı, kusma gibi). En sık tonsiller ve tonsillerin önünde yer alan tek tek veya birleşmiş zımba ile delinmiş gibi yüzeyel ağız yaraları. 5-10 günde -destek tedavisi ile lezyonlar kaybolur.

Kendine has tanınabilir özellikleri olmayan her şekilde görülebilecek viral döküntülü hastalıklar

  • Hepatit A,B,C,D,E
  • Echovirüs
  • Sitomegalovirüs
  • HIV

Viral ajanların suçlandığı, ancak viral etkenle hastalığın doğrudan ilişkisinin gösterilememiş olduğu  hastalıklar; Papüler purpurik eldiven ve çorap sendromu, Gianotti -Crosti sendromu, Kawasaki hastalığı, Unilateral laterotorasik eksantem, Pitriasis rosea

 Okul çağında sık izlenmeleri,antibiyotik tedavisine yanıt vermemeleri, mevsimsel özellik göstermeleri, döküntü önesi kıtgınlık soğuk algınlığı hafif ate gibi (prodromal) belirtilerin olması nedeniyle virüs enfeksiyonuna bağlı olduğu düşünülen döküntülü hastalıklar.

Papüler purpurik eldiven ve çorap sendromu; Gençlerde- genç erişkinlerde sık, vakalarda parvovirüs B19 tespit edilmiş, el ve ayaklarda ödem ve deri altına toplu ipğne başı büyüklüğünde kanamalı (hemorajik) lezyonlarla karakterize, Diz ve dirseklere kadar uzanan lezyonlar bu bölgede bir hatla sınırlanır.

Gianotti-Crosti sendromu (İnfantil papüler akrodermatit) Viral enfeksiyonlara karşı oluşan yanıt. En sık etkenler; Hep B virüsü ve EBV. Okul çocuklarında sık. Yüz kalçalar ve ekstremitelerde simetrik dağılım gösteren koyu kırmızı papül ve papüloveziküler lezyonlar. 2-8 haftada kendini sınırlar, tedavi gerekmez.

Kawasaki Hastalığı (Mukokutanöz lenf nodu sendromu); Etyoloji: Genetik, Enfeksiyonlar (toksinler, antijenik uyarı) Nedeni açıklanamayan 5 günden uzun süren  ateşe iilaveten,   bilateral nonpürülan konjunktivit, oral mukoza bulguları(çilek dil, farinkste hiperemi), el-ayaklarda eritem ve bunu izleyen deskuamasyon, polimorfik eritemli yaygın döküntü servikal LAP