Hangi durumlarda aşılar daha da önemli?
Enfeksiyonların ağır seyretmesi veya ölümcül olma ihtimalinin arttığı durumlar. Hangi durumda hangi hastalıklar öne çıkıyorsa ona göre aşılar tamamlanır.
Altta yatan kronik bir hastalığı olanlar. (kalp, akciğer, şeker, böbrek, tansiyon, karaciğer, romatizma )
İlaçlar ve diğer nedenlerle bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler (biyolojik ajan kullananlar ve kullanması planlanan kişiler
Doğuştan bağışıklık sisteminin yetersizliği olanlar.
Beyin omurilik sıvısı (BOS) sızıntısı (kaçağı)
Doğumsal işitme kayıplarında ameliyatla işitme cihazı takılanlar (Kohlear implant)
Akdeniz anemisi Orak hücreli anemi ve diğer hemoglobinopatiler
Dalak yokluğu Fonksiyonel ya da anatomik olarak dalağın olmaması
Kompleman eksiklikleri
Splenektomi (dalağın alınması) planlananlar ve uygulananlar
Kronik inflamatuar hastalığı nedeni ile immünmodülatör tedavi kullananlar
Hockin hastalığı ve kötü huylu kanserler, lenfoma, lösemi, yaygın kanserler,
Organ nakli yapılmış kişiler
Hemodiyalize girenler
İlik nakli yapılanlar
Kronik Hepatitler Hepatit C, Hepatit B Hepatit D
Kazalarda ve afetlerde ilk yardım uygulayan kişiler
Hepatit B taşıyıcılarının aile içi temaslılardan aşısız olanlar
Kan pıhtılaşması bozukluğu olanlar
Sık kan ve kan ürünü kullanmak zorunda kalan kişiler
Organ ve ilik nakli adayları ve alıcıları
AİDS, HIV enfeksiyonu
Eşcinsel/biseksüel erkekler
Madde bağımlıları
Çok sayıda cinsel eşi olan ve para karşılığı cinsel ilişkide bulunan kişiler
Hepatit B dışında kronik karaciğer hastalığı olan kişiler
Cezaevlerinde ve ıslahevlerinde bulunan hükümlüler ve çalışanlar
Piercing, kalıcı dövme yaptırmayı planlayan kişiler
sağlık kuruluşlarında aşı uygulaması yapılmalıdır.
Bu risk gruplarının dışında, hekimin yüksek risk nedeniyle aşı uygulanmasını uygun bulduğu kişilere
Kimlere Aşı yapılması gerçekten zararlıdır?
Aşı olamayacak kişiler;
- Çocuk veya yetişkin herhangi bir kişiye yapıldıktan sonra ciddi alerjik reaksiyon veya anafilaksi gelişti ise o aşının sonraki dozları yapılmamalıdır.
- Aşı içindeki maddelerden birine karşı anafilaktik reaksiyon şeklinde alerjisi olduğu bilinen kimseye, bu maddeyi içeren aşılar yapılmamalıdır.
- Doktor tanılı ağır bazı bağışıklık eksikliklerinde, canlı aşılar (BCG, KKK, ağızdan çocuk felci aşısı, suçiçeği aşısı) yapılmamalıdır.
Aşılama ile ilgili bilinmesi gerekenler.
- Erken doğan bebeklerde (doğum kilosuna bağlı olarak hepatit b aşısı dışında kalan) aşılar kronolojik yaşına göre yapılır ertelenmez. Gelişme geriliği, yenidoğan sarılığı öyküsü olanlarda aşılar zamanında yapılır.
- Havale geçirme öyküsü olanlara aşı yapılır. İlaçlarını düzenli kullanmaya devam ederler.
- Ateşli havale geçirme öyküsü olan çocuklarda aşıya bağlı ateş çıkması beklenen dönemde ateş düşürücü verilmesi uygundur
- Allerjik bünyesi veya astımı olanlar tüm aşılarını yaptırmalıdırlar.
- Ateşi olanlara eğer ateş 38.5 °C’nin altında seyrediyorsa aşı yapılır. Hafif seyirli üst solunum yolu enfeksiyonu veya ishal gibi hastalıklarda aşı yapılır.
- Ailesinde aşı yan etkisi görülmüş kimselere aşı yapılır. Aşı yan etkisi genetik olarak geçmez.
- Bağışıklık sistemi üzerine etki edenler dışında düzenli ilaç kullananlar aşı olabilir.
- Diyet yapılması veya anne sütü ile beslenme aşı için engel değildir,
- Böbrek, kalp, akciğer, veya karaciğer ile ilgili kronik hastalıklar, doğumsal veya sonradan olan felç veya doğumsal genetik nörolojik hastalıklara bağlı kalıcı durumlarda aşı yapılır,
- Ameliyat öncesi ve sonrasınd aşı yapılır.
- Krem/merhem şeklinde, solunum yolu ile veya eklem içi kortizon kullanımı ya da ağızdan düşük doz (2 mg/kg veya 20 mg/gün dozundan az) kortizon kullananlara aşı yapılır,
Aşıların yan etkileri nelerdir?
Aşıların da da ilaçlar gibi bazı yan etkileri vardır.
Sık görülen aşı yan etkileri;
- Aşı yerinde ağrı, şişlik ve kızarıklık. Genellikle 1-2 gün içinde kendiliğinden geçer. Gerekirse enjeksiyon yerine soğuk uygulama ve parasetamol kullanılır. Verem aşısından 2-3 hafta sonra başlayan sivilce benzeri şişlik olur %90-95 sıklıkla beklenen bir durumdur ve 2-5 ay sonra ciltte iz bırakarak iyileşir.
- Ateş, baş ağrısı, kas ağrısı ve iştahsızlık; 1-2 gün içinde kendiliğinden geçer.
- İshal ve kusma; Hepatit A aşısından sonra %5’ten az sıklıkla geliştiği bildirilmiştir. Genellikle 1-2 gün içinde kendiliğinden geçer.
- Döküntü; Kızamık-kızamıkçık-kabakulak aşısından 7-10 gün sonra % 2-5 oranında görülür, 2 gün sürer. Suçiçeği aşısından sonra 3-5 adet suçiçeğine benzer lezyon görülebilir.
- Parotit; kızamık-kızamıkçık-kabakulak aşısından sonra % 1’den az sıklıkta görülebilir.
- Lenf bezlerinin büyümesi; kızamık-kızamıkçık-kabakulak aşısından sonra çocukların yaklaşık olarak % 5’inde görülmektedir. Genellikle 10-12 gün içinde kendiliğinden geçer.
Ciddi yan etkiler;
- Anafilaksi; Aşı içeriklerinden birine karşı ağır alerji. Bir milyon aşı dozunda 0-1 vaka bildirilmiştir.
- Verem aşısı lenfadeniti; bir milyon aşı dozunda 100 ila 1000 vaka bildirilmiş.
- Verem aşısına bağlı kemik enfeksiyonu; milyonda 1 ila 700 arası sayıda vaka bildirilmiş.
- Verem aşısına bağlı yaygın enfeksiyon; milyonda iki vaka bildirilmiştir.
- Süreli ağlama atağı; Difteri-boğmaca-tetanoz aşısından sonra bir milyon aşı dozunda 0-4800 vaka bildirilmiştir. Ağlama atağı kendiliğinden düzelir
- Hipotonik hiporesponsif atak; solukluk, çevresel uyaranlara cevap vermeme, kaslarda gevşeklik şeklinde görülen bu durumdur. Bir milyon aşı dozunda 0 ila 470 arası vaka bildirilmiştir., Hipotonik hiporesponsif atak kendiliğinden geçer ve bu hastalarda uzun dönemde beyin gelişimini etkileyen bir sorun gösterilmemiştir.
- Ateşli havale; bir milyon aşı dozunda 0-290 vaka bildirilmiştir. Ateşli havale iyi seyirli bir durumdur. İleride epilepsi denen sara hastalığına yol açmaz,
- Trombositopeni (kanamayı durduran kan hücrelerinde azalma tablosu); Kızamık-kızamıkçık-kabakulak aşısından sonra bir milyon aşı dozunda 33 vaka bildirilmiştir. Genellikle iyi seyirlidir ve kendiliğinden düzelir.
- Aşıda bulunan virüse bağlı gelişen çocuk felci hastalığı; iğne şeklinde uygulanan çocuk felci aşısı kullanılmaya başlamadan önce görülüyordu artık görmüyoruz. Bu nedenle ağızdan uygulanan çocuk felci aşısı, iğne şeklinde uygulanan çocuk felci aşısı iki doz yapıldıktan sonra verilmektedir.